سفالگری در دوره تیموریان/potteri

کلیاتی در مورد سفالگری تیموریان

از دوره ی  تیموری هیچ نوع مرکز تولید سفالینه شناخته نشده است ( سفالگری در دوره تیموریان/potteri) اما اطمینان حاصل شده است

که پایتخت های تیموری یعنی مشهد و هرات در خراسان- بخارا و سمر قند در آسیای مرکزی دارای کارگاه های بزرگی بوده اند

که غیر از کاشی های زیبا برای تزیین ساختمان ها سفالینه هم تو لید می شده است.

سفالگری . تولید سفالینه در این دوره ، بسیار تحت تأثیر چینی های آبی و سفید صادراتی چین بود که بیشتر از طریق دریا و گاه از

راه زمین وارد کشور می شد.

ورود نقاشی کبالت به چینی ها و سفال ها

فکر نقاشی با کُبالت زیر لعاب شفاف ، و در ابتدا خود کبالت ، را چینیان از خاورمیانه وارد کردند تا باب طبع انبوه خارجیان مسلمانی باشد

که در استخدام مغولان بودند.

از این کالاها در غرب جهان اسلام بسیار استقبال شد. (در اواخر سده ی هشتم این کالاها در سوریه و مصر نیز موجود بودند).

مقادیر زیادی چینی آلات ساخت چین در موزه ی طوپقاپی سرای استانبول سفالگری چینی در موز ه ی طوپقاپی سرای

پس از آن ، به صورت وسیعی در جهان اسلام از این چینی ها تقلید شد،

به طوری که تلاش برای شناسایی مراکز تولید چینی ، تنها بر اساس تزئینات آنها، موجب سر در گمی و اشتباهات زیاد گردیده است .

علاقه ی مفرط تیموریان به چینی آبی و سفید از نگاره ها، گزارش کلاویخو، و از شرح هدایایی که دیدار کنندگان از دربار مینگ خواهان

آن بوده اند، پیداست.با این همه ، چینی های وارداتی جوابگوی نیازهای محلی نبود.

ورود سفالگری به دمشق

در ۸۰۴ تیمور سفالگرانی را از دمشق ــ که در آنجا بدل های مرغوبی از چینی های ساخت چین تولید می کردند ــ به سرزمین خود آورد.

آنان سفالگران سمرقندی را با فنّاوری خمیرِ سنگ (خمیر شیشه گری ) و نقشمایه های دوره ی حکومت سلسله ی یوان آشنا کردند.

گر چه هیچ کوره ای از این دوره در سمرقند یافت نشده است ،

تجزیه و تحلیل سنگ شناختی د ه ها شکسته سفالینه ای که در ارگ تیموری از زیر زمین بیرون آورده شده ،

نشان می دهد که همه ی آن ها در سراسر منطقه ، منشأ واحدی داشته اند.

 

کاربرد شن به جای کوارتز

بخش عمده ترکیب خمیر شیشه گری را تشکیل می دهد، و وجود مکرر نقش غنچه نوک تیز که خاص چینبا فرمانِ الغ بیگ

در ۸۱۴ مبنی بر آزادی صنعتگران و دیگران در بازگشت به سرزمینهای خود، این فنّاوری و گنجینه دانش فنی در دیگر مراکز سفال سازیِ ایران پخش شد.

گروهی دیگر از صنعتگران به دمشق و آناطولی بر گشتند. پیش از سیطر ه ی مغول ، نیشابور به عنوان مرکز تولید سفال پیشینه ای طولانی داشت

(چون دربار هرات ، خواهان سفالینه های تجملی بود.)

تولید این کالا در نیشابور رونق گرفت

در نیمه دوم سده مورد نظر، در این شهر سفال هایی شبیه به سفال های سیزوا ] = سچوان / سزه چوا [ تولید می شد که آن ها را با رنگ سیاه ،

زیرِ لعاب فیروزه ای شفافی نقاشی می کردند. چهار نمونه به جا مانده از این سفال ها تاریخ دارند.

ویژگی آن ها تزئین پیچک چنگ است که در رنگمایه سیاه صورت گرفته است .

نیشابور مهمترین عرضه کننده ی این سبک بود و این امر از مقایسه ی شکسته سفال هایی که در کوره ای در این شهر پیدا شده

با سفال های دیگری که در مشهد ساخته می شد، معلوم می شود. 

سفالینه های بدلی

سفالینه هایی بدلی نیز در خراسان ، سیستان ، آسیای مرکزی و آناطولی پیدا شده است که خط تولید غالب در نیشابور عبارت بود

از سفال هایی به تقلید از چینی های آبی و سفیدِ چین ، مخصوصاً سفال های دوره شوآدا.

بشقاب های بزرگ با نقشمایه های موج و جقه ی چینی بر لبه های آن ، با نقش گل شامل گل های پئونیا (صد تومانی ) و

گل های داوودی یا لیچی ، یا چهارپایانی در حال چرا تزیین می شدند.  در سفالگری در دوره تیموریان/potteri   از کبالت غالباً

به صورت «تلمبار شده » (در رنگمایه های سیر و روشن ، گاه به طور برجسته ) و به تقلید از شیوه های چینی استفاده شده است .

ویژگی دوم چینی های آبی . سفید

 ویژگی گروه دوم از چینی های آبی و سفید، طرح های ستاره مانندِ در هم تابیده همراه با سایه زنی یا هاشورزنی است .

 این هر دونوع ، نشان خاص سفالینه های نیشابور را بر بدنه ی خارجی خود دارند و آن زنجیره ای طوماری شکل است

متشکل از طوماری های جفت (نقشمایه «طوماری جفت ») که گاه با نقش برگه ای گل و گیاه همراه شده است .

 در نیشابور تا دوران صفوی (ح ۹۰۶ـ ۱۱۳۵) ساختن سفال های ظریف و مرغوب ادامه داشت ، شاهد این مدعا بشقابی است که تاریخ ۹۲۹ و نام نیشابوری آلات آبی و سفید سوری است ، نیز حکایت از روش سوری دارد.

سفالگری در دوره تیموریان/potteri از این دوره بشقابی بنام برزین یا پروین کشف شده که گویا مهم ترین سفال این دوره است.

 

پیشنهاد می کنم دوره های پرفروش ما را ببینید.